”Gerçekten olan bir şey asla unutulmaz. Hatırlamıyor olsan bile.”
Ruhların Kaçışı
Oshira-sama (Beyaz Turp Ruh’u)
İlk kez hamama gelen bir feribotta gördüğümüz Oshira-sama Beyaz Turp Ruh’unu temsil eden bir Kami’dir. (Kami kelimesi, Şintoizm’de gök ve yerden doğan kutsal ruhları(tanrıları) nitelemek için kullanılır.)
Oshira-sama oldukça iri vücudu ve geleneksel kırmızı giysisi ile bir sumo güreşçisini andırır. Kafasında ters çevrilmiş bir sake kasesi vardır.
Daha sonra asansörde karşılaşan Chihiro ve Turp Ruh ’u asansöre sıkışıp yukarı çıkmayı beklerler. ( Bu sahne Totoro filminde küçük kızların yağmur altında babalarını beklerken doğa ruhu ile karşılaştıkları sahneyi anımsatır.) İlk başta Chihiro bu iri ruhtan çekinse de gideceği yere geldiğinde Beyaz Turp Ruh’ u Chihiro’yu selamlar ve aslında oldukça cana yakın bir ruh olduğunu görürüz. Chihiro da eğilip onu selamlar. Karşılıklı olarak birbirlerinin değerlerini tanıdıklarını ve onayladıklarını bildirmiş olurlar. İnsanların ruhlarına ve isimlerine el koyan Yubaba ile karşılaşmadan önce cesarete ihtiyacı olan Chihiro; böylece başka bir ruhtan destek almış olur.
Finalde, Chihiro Yubaba’nın testini geçip annesini ve babasını domuz olmaktan kurtardığında; ona tezahürat eden diğer ruhların ve hamam çalışanlarının arasında Beyaz Turp Ruh’u da vardır.
Nehir Ruh’u / Kokuşmuş Ruh
Büyük bir çamur ve pislik yığını halinde hamama gelen Kokuşmuş Ruh, yanından geçtiği kişileri bayıltıp düşürecek, yemekleri kokusuyla bozacak kadar pis kokan, kimsenin ilgilenmek istemediği bir müşteridir.
Çalışanlar onu hamamın kapısından geri çevirmek isteseler de o kimseyi dinlemez ve hamama girer. Kokuşmuş Ruh’ un gelmesiyle Chihiro da ilk büyük ve zorlu görevini alır. Herkesin gözü üzerindedir. Yubaba da büyük bir zevkle onu izlemektedir. Chihiro onu banyoya götürür ve daha önce Yüzsüz’ ün ona verdiği jetonları kullanarak Kamaji’den bitkisel karışımlı su ister. Gelen suyla beraber Chihiro da baştan aşağı yıkanır.(Bu sahnenin Shinto inancındaki, inananların nehirde veya şelale altında yıkandıktan sonra arınmalarını sağlayan dini ayinden esinlendiği düşünülebilir.)
Bu sırada Chihiro Kokuşmuş Ruh’ a saplanmış bir diken bulur. Dikeni duyan Yubaba onun aslında Kokuşmuş Ruh olmadığını anlar ve tüm hamam çalışanlarını Chihiro’ya yardım etmesi için banyoya gönderir. Herkesin büyük bir çaba göstererek çıkarmaya çalıştıkları dikenin aslında bir bisiklet olduğunu ve ruhun bünyesinde cerahat gibi biriken pislik ve çöplük selini tıkadığını anlarız.( Miyazaki bu sahneyi yaratırken daha önce tanık olduğu bir nehir temizleme işleminden ilham almıştır.)
Tüm bu birikinti, Ruh’un vücudunu terk ettiğinde onun oldukça zengin ve güçlü Nehir Ruh’u olduğu ortaya çıkar. Chihiro’ ya ‘’Aferin,’’ der ve ona hamur parçasına benzeyen ama aslında ilaç olan bir kek verir. Arkasında bir sürü altın bırakarak kahkahalar içinde hamamı terk eder.
Bu zaferden sonra hamamdakilerin Chihiro’ya bakış açıları da değişir.
Boh (Bō)
Japonca ‘’küçük çocuk’’ anlamına gelen Boh, duvarları dağ ve kale resimleriyle donatılmış, kocaman yastıkların ve oyuncakların olduğu odada (Görsel açıdan oldukça cazibeli olan bu oda Miyazaki’nin hakir gördüğü sanal gerçekliğin bir yansımasıdır.) yaşayan dev bir çocuktur. Geleneksel Japon Mitoloji kahramanı Kintaro’dan esinlenmiştir. İnanılmaz bir güce sahip Kintaro çıplak vücudunu saran, üstünde ismi yazılı kırmızı bir önlük (harakake) giyer.
Annesi Yubaba’nın üstüne çok titrediği Boh, yaşadığı çocuk odasından ayrılırsa mikrop kapıp hastalanacağını düşünür ve Chihiro’yu da mikrop olmakla suçlar. ‘’Asıl burada kalırsan hastalanacaksın!’’ diyen Chihiro’nun bu cevabı; Japonya‘da münzevi, yetişkin ve ergen bireylerin toplumsal yaşamdan çekilmeleri ve sıklıkla aşırı seviyelerde kendilerini izole etmelerine neden olan hikikomori (“İçeri çekilme, hapsedilmiş olma” anlamında Japonca bir kelime) rahatsızlığına gönderme yapar.
Bencil, şımarık ve etrafındaki tüm ilginin kendinde olmasını isteyen yalnız bir çocuktur Boh. Tek başına canı çok sıkılır ve sürekli onunla oynayacak birini ister yanında. Ancak bu karakteri , Chihiro ile birlikte çıkacağı yolculukta oldukça değişir. Yubaba’nın ikiz kardeşi Zeniba onu bir fareye dönüştürür ve bunun onu biraz özgürleştireceğini söyler. Fare Boh yine Zeniba’nın bir sineğe dönüştürdüğü Yubaba Kuş’u ile birlikte, arkadaşı Haku’yu kurtarmak için yola çıkan Chihiro’nun peşine takılır.
Zeniba’nın kulübesinde diğerleri ile birlikte hayatı boyunca sürekli şımartılmış olmasına rağmen eğirme ve örgü konusunda hevesle Zeniba’ya yardım eder. Belki de ilk kez hayatında bir işe yaradığını hisseder, hem de bir fare olmasına rağmen. Bu sahnede de yine film boyunca işlenen emek ve çalışma hayatı temasını görürüz.
Bu yolculuk sonrası Boh artık daha cana yakın, daha az tembel ve kendine daha güvenli hale gelir. Annesine karşı Chihiro’nun yanında durup onu savunması da artık eskisi gibi bencil bir çocuk olmadığını gösterir.
Susuwatari( İs Perileri/Toz Topakları)
Daha önce Totoro filminde kolsuz halleri ile gördüğümüz toz tavşancıkları bu kez, hamamı ısıtan kazanlardan sorumlu Kamaji’nin altında çalışan ve karşılığında rengarenk yıldız şekerler alan sevimli köleler olarak çıkarlar karşımıza.
Chihiro kazana gelip iş istediğinde kazanlardan sorumlu Kamaji onu geri çevirir. Ancak Chihiro kömür taşımakta zorluk çeken Susuwatari’ye yardım eder. Güçlükle de olsa kömürü ocağa kadar taşıyıp atmayı başarır. Onun çalıştığını gören is perileri işten kaytarmak için birer birer taşıdıkları kömür parçalarını bırakıp altında ezilirler, bazıları da ellerindeki parçaları gelip Chihiro’nun ayaklarının dibine yığarlar.
Bunu gören Kamaji Chihiro’yu azarlar ve onların çalışmak zorunda olduklarını söyler. Kamaji’ye göre Susuwatari çalışmayı bırakırsa, onları canlı tutan büyü bozulacak ve hepsi ise dönüşecektir. Kamaji bu sözüyle bize emek vermenin birey olmanın önkoşulu olduğunu anlatır.
Kamaji
Miyazaki’nın kullanmayı sevdiği gürültülü ve hararetle çalışan endüstriyel unsurların bulunduğu kazan dairesinde çalışan aksi ihtiyar Kamaji; yanında çalışanlara sürekli bağırıp emirler yağdıran bir işçidir. Kendi deyimiyle banyoları ısıtan kazanların kölesidir. İşi başından aşkındır ve stres altında çalışır.
Başlangıçta insan olması düşünülen bu karakterin, dış görünüşünün örümceği andırmasının rolü ile çok iyi uyum sağlayacağı düşünülmüştür. ( Örümcek çalışkanlığın sembolüdür.) Bedeninden çıkan ve en üstteki dolaplara bile kolaylıkla ulaşabilen altı kolu ile Kamaji çalışan kitlelerin bir karikatürüdür ve aynı zamanda filme de ince bir espri katar.
Daha fazla kol ve daha fazla çalışma.
Tüm huysuzluğuna ve aksiliğine rağmen aslında sevecen ve iyi niyetli biri olduğunu da görürüz. Hamamda çalışmak için iş isteyen Chihiro’yu terslemesine rağmen daha sonra diğer bir çalışan Lin geldiğinde onu korur ve torunu olduğunu söyler. İş vermesi için onu Yubaba’ya götürmesini ister ve rüşvet olarak da ızgara kertenkele teklif eder. Aynı zamanda filmin ilerleyen bölümlerinde Chihiro’nun arkadaşı Haku’yu kurtarmak için trene binip yolculuk yapması gerektiğinde; ona kırk yıldır sakladığı tren biletini verir.
Chichiyaku
Chichiyaku hamamda çalışan üst düzey çalışanlardan biridir. Diğer erkek çalışanlar gibi kurbağayı andıran bir görünüşü vardır.
O da Chihiro’yu ilk gördüğünde insan olduğu için kötü davranır ve hamamda çalışmasını istemez. Ancak Kokuşmuş Tanrı olayından sonra fikri değişir. Yubaba Chihiro’yu tek başına Yüzsüz’ün yanına göndermek istediğinde onun için endişelenir. Diğer çalışanlarla birlikte onu Yubaba’ya karşı savunur ve hamamdaki herkesi kurtardığını söylerler. Filmin sonunda Chihiro anne ve babasını kurtardığında diğer herkesle birlikte o da sevinir ve tezahürat eder.
Kashira (Üç Kafa)
Tam olarak ne oldukları belli olmayan bu bedensiz üç yeşil kafa Yubaba’nın odasında zıplayarak ve yuvarlanarak bir oraya bir buraya gidip dururlar. Tamamen kafadan oluşmalarına rağmen, kendi akıllarıyla değil de Yubaba’nın emirlerine göre hareket ediyor gibidirler. Onun isteklerini yere getirirler. Zeniba Haku’nun ondan çaldığı mührü almak için geldiğinde onları sahte Boh’a dönüştürür ve Yubaba kafaların kendi bebeği olmadığını anlamaz bile.
GHIBLI AİLESİ – RUHLARIN KAÇIŞI II
GHIBLI AİLESİ – RUHLARIN KAÇIŞI III
KAYNAKLAR:
Ruhların Kaçışı, Andrew Osmond, Alfa Yayınları
RUHLARIN KAÇIŞI FİLMİNİN DİNSEL MOTİFLER BAĞLAMINDA GÖSTERGEBİLİM YÖNTEMİNE GÖRE İNCELENMESİ / Nida SARIŞAN
